تردد ناوگان باری بین ایران و جمهوری خودمختار نخجوان از مرز جلفا
مدیر کل راهداری و حمل و نقل جاده ای استان آذربایجان‌شرقی:
در پایانه مرزی نوردوز به عنوان مرز مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و کشور ارمنستان، تردد مسافر از ششم اسفند و تردد کامیون و کالا از سیزدهم اسفند امسال تا چهارم فروردین سال ۱۳۹۹ممنوع اعلام شده است.
در پایانه مرزی جلفا تردد ناوگان باری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خودمختار نخجوان مطابق روال گذشته است اما در بخش مسافری از تاریخ یازدهم اسفند ۱۳۹۸ تردد مسافر و وسایط نقلیه مسافری ممنوع اعلام شده است.
به گزارش ایرنا، خط آهن نخجوان- تبریز در سال ۱۲۹۵ شمسی و دوره ای که محمدحسن میرزا، ولیعهد احمد شاه در دارالسلطنه تبریز حضور داشت، به بهره برداری رسید تا گمرک جلفا به عنوان بزرگ ترین پایانه صادراتی و وارداتی ایران زمین در آن تاریخ، اهمیت فزون‌تری یابد و این شهر مرزی علاوه بر حمل و نقل جاده ای از مزیت حمل و نقل ریلی نیز برخوردار شود.
این اتفاق که بعداً به شکل برقی کردن خط آهن ۱۳۰ کیلومتری جلفا- تبریز دنبال شد، جلفا را به چشم و چراغ تجارت ایران تا نزدیکی های وقوع جنگ جهانی دوم تبدیل کرد؛ پس از جنگ و با شناخته شدن راه دریایی خلیج فارس، خط آهن جلفا - نخجوان انحصار خود در صادرات و واردات را از دست داد، اما همچنان پررونق ترین پایانه مرزی کشور محسوب می شد.
این روال تا فروپاشی شوروی سابق در اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی و اشغال قره باغ و هفت ایالت دیگر جمهوری آذربایجان توسط ارمنستان ادامه داشت، اما پس از آن و با قطع ارتباط بین جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان، آفتاب شکوه تجاری و اقتصادی جلفا و خط آهن جلفا- نخجوان نیز غروب کرد.
در تبیین اهمیت تجاری خط آهن جلفا-نخجوان در مبادلات تجاری کشورمان، اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که تا آن تاریخ روزانه ۴۰۰ واگن بار در انبارهای عمومی گمرک جلفا به عنوان بزرگ ترین انبارهای گمرک کشور، تخلیه می شد و آذربایجان شرقی بدین واسطه با ۲۵ هزار دستگاه کامیون، بزرگ ترین ناوگان باری ایران در اختیار داشت.
به عبارت دیگر برآوردهای کاشناسی حاکی از جابجایی سالانه چهار میلیون تن بار توسط خط آهن جلفا- نخجوان در سال های قبل از فروپاشی شوروی سابق بود که با در نظر گرفتن ظرف زمانی خود، رقم بزرگی محسوب می شد.
حال پس از جنگ اخیر قره باغ و آزادی سرزمین های اشغالی توسط جمهوری آذربایجان و انعقاد تفاهم نامه سه جانبه میان روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای ایجاد کریدور حمل و نقل میان باکو و نخجوان، و تلاش برخی بازیگران منطقه ای برای استفاده از این فرصت به منظور نهادینه کردن هژمونی خود، بار دیگر اهمیت احیای خط آهن جلفا-نخجوان را به عنوان دروازه دسترسی کشورمان به منطقه قفقاز و به تبع آن به بازار اوراسیا و اروپا، برجسته کرده است.
کارشناسان با اشاره به تلاش ایران برای تنوع بخشی به کریدورهای حمل و نقل و ارتباطی خود در منطقه شمال غرب می گویند که احیای خط آهن جلفا - نخجوان علاوه بر نقش بر آب کردن تلاش روسیه و ترکیه برای دور زدن کشورمان در ایجاد مسیرهای حمل و نقل بین المللی در منطقه قفقاز، حدفاصل دریای سیاه تا دریای خزر، سرمایه گذاری هنگفت و سرسام آور برای ایجاد خط ریلی میان ایران و ارمنستان را نیز غیرضروری می کند.
به عبارت دیگر ایران با فعال کردن این خط آهن در سایه دیپلماسی فعال اقتصادی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، نه تنها به سادگی و با حداقل هزینه با جمهوری های قفقاز جنوبی و روسیه ارتباط ریلی پیدا می کند، بلکه به واسطه آن، حمل و نقل ریلی صادرات و واردات به اروپا نیز از این طریق میسر می شود.
از همین روست که هیات های کارشناسی کشورمان در یک سال گذشته، سفرهای متعددی برای بازدید میدانی و بررسی احیای خط آهن جلفا - نخجوان به این منطقه مرزی داشته و همه آنها بر لزوم تحقق ان امر به عنوان مزیت نسبی در دسترس کشورمان تاکید دارند؛ آنان معتقدند که هر گونه اهمال در این ارتباط می تواند فرصتی برای رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای جهت استفاده از این امکان به نفع منافع خود باشد.
محمدرضا قربانی، مدیرکل راه آهن آذربایجان با اشاره به موقعیت راهبردی این اداره کل در همجواری با ترکیه و جمهوری خودمختار نخجوان و نقش بسیار موثر آن در تامین نیازهای اساسی کشور از طریق مرز ریلی منطقه آذربایجان در هشت سال دفاع مقدس، بر لزوم تلاش برای بازگشایی خط ریلی نخجوان به عنوان کلید دسترسی ایران به قفقاز جنوبی و اورسیا تاکید کرد.
مردم درباره بازگشایی خط آهن جلفا-نخجوان چه می گویند؟
نکته جالب اینکه بازگشایی خط آهن جلفا-نخجوان از مباحث مطرح در فضای مجازی نیز محسوب می شود و کاربران شبکه های اجتماعی با تاکید بر لزوم تحقق این مهم، مزایای چندی را برای آن قایل هستند.
«حل شدن مشکل اتصال ریلی ایران به ارمنستان بدون هزینه ساخت خط جدید»، « امکان ادامه مسیر قطارهای ایرانی از جلفا تا وان ترکیه و از آنجا به استانبول و اروپا» و «اتصال به گرجستان و تعریف کریدورهای جدید ترانزیتی» از جمله مزایایی هستند که کاربران فضای مجازی برای احیای خط اهن جلفا - نخجوان می شمارند.
آنان همچنین می گویند که با از سرگیری فعالیت خط آهن جلفا - نخجوان، اتصال راه آهن کشورمان به راه آهن جمهوری آذربایجان و روسیه و کریدور ترانزیتی شمال اروپا نیز محقق می شود.
یکی از کاربران فضای مجازی نیز منافع گاهی متضاد ترکیه و روسیه و کشورهای قفقاز با هم و با ایران را از مشکلات احیای این خط ریلی دانست و گفت: اگر دستگاه دیپلماسی کشورمان برای برطرف کردن این تضادها، تلاش و اهتمام جدی به خرج دهد از صرف میلیاردها دلار هزینه ساخت خطوط ریلی جدید ممانعت شده و صرفه جویی ارزی بزرگی عاید کشور می شود و در کنار آن منابع درآمد جدیدی برای همه کشورهای ذینفع از جمله ایران گشوده می شود.
وی عنوان کرد: با این کار و نیز برگزاری نشست های دو جانبه ایران و ترکیه، ایران و روسیه و سپس با کشورهای قفقاز و تبدیل آن به نشست های چند جانبه، می توان قفل این مسیر ریلی را شکست.