چه خطراتی در ترخیص کالا وجود دارد؟

بر اساس تحلیل فرآیندهای گمرکی، خطرات موجود در ترخیص کالا را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد. این ریسک‌ها می‌توانند منجر به ضررهای مالی قابل توجه، تأخیرهای طولانی در زنجیره تأمین و حتی پیامدهای قانونی برای واردکنندگان شوند.

در ادامه، مهم‌ترین خطراتی که در فرآیند ترخیص کالا وجود دارد، تشریح شده است:

۱. خطرات قانونی و بوروکراتیک

این دسته از خطرات ناشی از پیچیدگی قوانین و فرآیندهای اداری است و از رایج‌ترین دلایل بروز مشکل در گمرک محسوب می‌شود.

• تغییرات مداوم و پیچیدگی مقررات: قوانین و بخشنامه‌های گمرکی، تجاری و ارزی به طور مداوم در حال تغییر هستند. این بی‌ثباتی، برنامه‌ریزی را دشوار کرده و ریسک عدم انطباق ناخواسته با قوانین جدید را افزایش می‌دهد.

  خطا در اسناد و مدارک: هرگونه مغایرت، نقص یا اشتباه در اسناد تجاری مانند فاکتور، لیست عدل‌بندی، بارنامه یا گواهی مبدأ، می‌تواند فرآیند ترخیص را برای روزها یا هفته‌ها متوقف کند. این یکی از رایج‌ترین و در عین حال قابل پیشگیری‌ترین دلایل تأخیر است.

   

• طبقه‌بندی نادرست تعرفه کالا (HS Code): تعیین اشتباه کد تعرفه یکی از جدی‌ترین ریسک‌هاست. این خطا می‌تواند منجر به پرداخت حقوق ورودی نادرست و در نتیجه، جریمه‌های سنگین یا حتی اتهام اظهار خلاف واقع شود.

• اختلاف در ارزش‌گذاری کالا: گمرک ممکن است ارزش اظهاری کالا توسط واردکننده را نپذیرد و بر اساس سوابق خود در سامانه TSC، ارزش بالاتری را مبنای محاسبه حقوق ورودی قرار دهد. این امر منجر به پرداخت هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده و بالاتر از حد انتظار می‌شود.

• عدم هماهنگی بین سازمانی: تأخیر در ارتباط و تبادل اطلاعات میان گمرک، وزارت صمت، بانک مرکزی و سایر سازمان‌های صادرکننده مجوز، یکی از دلایل اصلی کندی فرآیندهای بوروکراتیک است.

۲. خطرات مالی

این ریسک‌ها مستقیماً بر نقدینگی و سودآوری کسب‌وکار تأثیر می‌گذارند و اغلب نتیجه‌ی مشکلات بوروکراتیک یا شرایط کلان اقتصادی هستند.

• تأخیر در تخصیص ارز: فرآیند طولانی و نامشخص تخصیص ارز توسط بانک مرکزی، یکی از بزرگ‌ترین گلوگاه‌های واردات است. این تأخیر باعث می‌شود کالا پس از ورود به کشور، برای مدتی طولانی در انبار گمرک باقی بماند (رسوب کند).

   

• هزینه‌های انبارداری و دموراژ: هر روز تأخیر در ترخیص کالا، هزینه‌های سنگین انبارداری و دموراژ (جریمه دیرکرد در تحویل کانتینر خالی به شرکت کشتیرانی) را به واردکننده تحمیل می‌کند. این هزینه‌ها می‌توانند سود یک معامله تجاری را به طور کامل از بین ببرند.

   

• نوسانات نرخ ارز: تغییرات شدید و غیرقابل پیش‌بینی نرخ ارز، هزینه تمام‌شده کالا را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و برنامه‌ریزی مالی را برای واردکنندگان بسیار دشوار می‌سازد.

• جریمه‌های گمرکی: اشتباه در اظهار کالا، کم‌اظهاری در ارزش یا تعرفه، و نقص در اسناد می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین گمرکی شود که گاهی چندین برابر حقوق ورودی اصلی است.

   

۳. خطرات عملیاتی و لجستیکی

این دسته از خطرات به خود کالا و فرآیند فیزیکی جابجایی و کنترل آن مربوط می‌شود.

• توقیف یا ضبط کالا: در صورت وجود تخلفات جدی، کالا ممکن است به عنوان قاچاق ضبط شود. این موارد شامل:

  • اظهار خلاف واقع: ارائه اطلاعات نادرست در مورد نوع، تعداد یا ارزش کالا.

     

  • واردات کالای ممنوعه: تلاش برای ورود کالاهایی که ورود آن‌ها طبق قانون ممنوع است (مانند کالاهای دست دوم در بسیاری از موارد یا کالاهای تقلبی).

     

  • عدم ارائه مجوزهای لازم: برای بسیاری از کالاها مانند تجهیزات الکترونیکی، پزشکی یا کشاورزی، اخذ مجوز از سازمان‌هایی مانند استاندارد، بهداشت یا تنظیم مقررات رادیویی الزامی است. عدم دریافت این مجوزها مانع ترخیص کالا خواهد شد.

     

• آسیب فیزیکی به کالا: در حین بازرسی‌های فیزیکی (به‌ویژه در مسیر قرمز گمرکی)، جابجایی و انبارداری، همواره ریسک آسیب دیدن کالا وجود دارد.

   

• متروکه شدن کالا: اگر کالا بیش از مهلت قانونی در انبار گمرک باقی بماند (معمولاً به دلیل عدم توانایی در پرداخت هزینه‌ها یا حل مشکلات اسنادی)، کالا متروکه اعلام شده و توسط سازمان اموال تملیکی به فروش گذاشته می‌شود و واردکننده مالکیت خود را از دست می‌دهد.

   

۴. خطرات خارجی (ناشی از تحریم‌ها)

تحریم‌های بین‌المللی یک لایه پیچیدگی و ریسک دیگر به فرآیند واردات اضافه کرده‌اند.

• مشکلات بانکی و انتقال پول: محدودیت‌های شدید در دسترسی به سیستم‌های بانکی بین‌المللی، فرآیند پرداخت به فروشندگان خارجی را بسیار پیچیده، پرهزینه و پرریسک کرده است.

   

• موانع حمل‌ونقل و بیمه: بسیاری از شرکت‌های بزرگ کشتیرانی و بیمه بین‌المللی از ارائه خدمات مستقیم به ایران خودداری می‌کنند که این امر منجر به افزایش هزینه‌ها و محدودیت در گزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود.

   

برای مدیریت این خطرات، برنامه‌ریزی دقیق، آماده‌سازی کامل و بی‌نقص اسناد، آگاهی مستمر از آخرین قوانین و مقررات، و همکاری با یک کارگزار گمرکی (حق‌العمل‌کار) متخصص و معتبر از اهمیت حیاتی برخوردار است